Het aquariumfilter schoonmaken als een pro

Als aquarist zul je vast en zeker weten dat je het aquariumfilter regelmatig schoon moet maken. Na verloop van tijd raakt het filter verstopt en verliest deze zijn werking. Je zult dit merken doordat het aquarium minder helder wordt en eventueel de algengroei erg toe neemt. Op het moment dat de helderheid van je aquariumwater afneemt is het verstandig de filtersponzen schoon te maken of te vervangen. Een kleine handeling die het aquarium stukken mooier kan maken. Onthoud altijd dat een aquarium in balans minder vaak schoongemaakt hoef te worden. Schoonmaken is zeer nuttig, maar doe het met mate. Om je aquariumwater mooi in balans te houden kun je op tijd het water testen en zorgen voor voldoende waterplanten. Je kunt tevens aan je aquariumplanten zien hoe het met je aquarium gesteld is. Slechte waterkwaliteit of een onbalans in voedingsstoffen zorgt ervoor dat planten het niet goed doen. Toch is vervuiling niet helemaal te voorkomen. Natuurlijk gaan bladeren van planten dood en heb je afvalstoffen van de vissen. Je wilt dit zichtbare vuil natuurlijk zo snel mogelijk uit je aquarium halen, maar wilt hierbij de gezonde filterbacteriën behouden. Schoonmaken is nodig, maar te vaak schoonmaken is juist slecht. Houd dit in gedachte voordat je je hele aquarium steriel maakt. We gaan je hieronder goed informeren over het schoonmaken van het aquariumfilter. De juiste schoonmaakinterval en aanpak zorgt voor het mooiste en meest gezonde aquarium.

De filterwerking van het aquariumfilter

Het aquariumfilter heeft een dubbele werking. Zo wordt het aquarium zowel mechanisch als biologisch gefilterd. Het mechanische gedeelte is het daadwerkelijk afvangen van afvalstoffen. Het biologische gedeelte is het afbreken van de afvalstoffen.

Mechanische filterwerking

De mechanische filtering zorgt voor het afvangen van de zichtbare afvalstoffen. Deze worden door het filter heen gezogen en blijven hierbij hangen in de verschillende filtermedia. Denk hierbij aan etensresten en poepjes die in het filterschuim blijven hangen. Dankzij de mechanische werking van het filter blijft het aquarium er een stuk netter uit zien. Het filterschuim in je aquarium, ook wel bekend als de filterspons, zorgt voor een mechanische en biologische filtering. Het filterschuim is veelal verkrijgbaar in twee types, fijn en grof. Het grove filterschuim zorgt voor het tegenhouden van grotere vuildeeltjes. Daarnaast blijft bij dit filterschuim de doorstroming langer goed. Dit zorgt er dan weer voor dat de biologische (aerobe) filtering goed werkt. Het fijne filterschuim creëert daarnaast een groot filteroppervlak en is zo efficiënt in het filteren van het water. Daarnaast zijn een aantal filters voorzien van filterwatten. De filterwatten zijn relatief goedkoop en worden dan ook gebruikt om het grootste vuil af te vangen. Zo blijven de andere filtermaterialen langer bruikbaar en blijft de biologische filterwerking van die filtermedia langer behouden. Tot slot is er dan nog de koolstofspons, of los actief koolstof. Het actieve kool heeft een groot oppervlak en is effectief in het absorberen van verontreinigingen in het aquariumwater. Het legt fijne verontreinigingen en giftige verbindingen vast. Het zorgt voor kristalhelder water. Het koolstof zorgt tevens voor het verwijderen van medicijnresten in het aquariumwater. Daarom moet je bijvoorbeeld de koolstofsponzen verwijderen wanneer je je vissen behandeld met een medicijnoplossing. Wij maken onderscheid tussen binnenfiltermedia en buitenfiltermedia (extern). Opgesplitst in de filtertypes die verkrijgbaar zijn (in het aquarium of buiten het aquarium). De waterstroming die een filter creëert is gunstig voor zowel de mechanische als biologische filterwerking. Dit zorgt er namelijk voor dat er geen dode zones ontstaan waar zichtbare en onzichtbare afvalstoffen zich ophopen.

Biologische filterwerking

De biologische filtering werkt op basis van bacteriën. Deze gezonde bacteriën zorgen voor de afbraak van afvalstoffen in het aquarium. We schreven hier eerder al over in de blog Het aquaponics aquarium voor een ecologische balans. Dankzij de bacteriën worden schadelijke stoffen omgezet in voedingstoffen die de aquariumplanten weer op kunnen nemen. Je vindt de bacteriën in het filter en in de bodem van je aquarium. Zeker wanneer je substraat als bodembedekking hebt geef je de bacteriën zeer veel oppervlak om zich te nestelen. Er zijn ook filtermedia die bacteriën ondersteunen in hun groei. Denk hierbij aan bijvoorbeeld Cirax. Dit filtermedium is een zeer poreus keramisch granulaat met een extreem groot oppervlak, een ideale plek voor de bacteriën om zich te nestelen.

De noodzaak van het filter schoonmaken

Waarom moet je je aquariumfilter schoonmaken? Dit doe je om de filterwerking te behouden. Een aquariumfilter pompt de gehele dag water door de filtersponzen. Hiermee filtert hij vuildeeltjes uit het water door deze te vangen in de sponzen. Veel filters zijn opgebouwd uit meerdere lagen aan sponzen. De grove spons vangt de grove vuildeeltjes af, de fijnere spons vangt de fijne deeltjes af die de grove spons heeft doorgelaten. Een verstopte spons zorgt voor een verminderde circulatie van het water en filtert afvalstoffen niet meer weg. Hierdoor gaat de waterkwaliteit achteruit en is de kans op algen groter. Tevens is de watercirculatie van belang voor de uitwisseling van gassen én het voorkomen van te hoge concentraties aan afvalstoffen op een plek. Op deze zogenoemde dode plekken zonder circulatie hopen afvalstoffen zich op en verstoren zij de ecologische balans in het water.

Hoe vaak moet je het filter schoonmaken

Hoe vaak je het filter schoon moet maken is afhankelijk van diverse factoren. Zo is dit afhankelijk van de stabiliteit van het aquarium, de hoeveelheid vissen, het type voer dat je geeft en de temperatuur. Daarnaast is natuurlijk ook het type filter van invloed. Een filter met een grote capaciteit hoeft natuurlijk minder vaak schoongemaakt te worden in vergelijking met een kleine capaciteit filter in het zelfde aquarium. Hoe kleiner het filter, hoe vaker je hem schoon moet maken. Gemiddeld genomen wordt een filter maandelijks schoongemaakt. In sommige aquaria komen zoveel afvalstoffen vrij dat de sponzen iedere week verstopt zitten, in dat geval zal je iedere week even aan de slag moeten. Het maandelijks vervangen van het koolstoffilter is, als je filter goed is afgestemd op het aquarium, maandelijks nodig. Vanzelfsprekend willen we de biologische filterwerking zo goed als mogelijk behouden. Hiervoor moeten we het aquarium zo min mogelijk storen. Dus ondanks dat je het filter graag volledig schoon wil zien, is het beter hier vanaf te blijven. Een nieuw filter werkt mechanisch erg sterk, maar biologisch een stuk minder. Een ouder filter werkt mechanisch minder, maar biologisch erg sterk dankzij de bacterieculturen die het heeft opgebouwd. Het is dus belangrijk een balans te vinden bij jouw aquarium.

Een zeer abstracte en algemene richtlijn voor het filtermateriaal:

Hieronder zullen we zeer algemene richtlijnen aanhalen voor het vernieuwen van je filtermateriaal. Tussentijds mag je natuurlijk de sponzen altijd uitspoelen, maar probeer dit tot een minimum te beperken.

• Filtersponzen fijn - iedere 3 maanden vernieuwen
• Filtersponzen grof - iedere 6 maanden vernieuwen
• Filterwatten - iedere 2 weken vernieuwen
• Koolstof en koolstofsponzen - iedere maand vernieuwen (niet uitstellen)